Józef Franczak ps. Lalek,Laluś urodził się 25 maja 1918 roku w Kozicach Górnych niedaleko Lublina .Rodzice. Ojciec Stanisław i matka Antonina z domu Nowak mieli sześcioro dzieci oraz prowadzili gospodarstwo rolne. Skończył szkołę powszechną w Piaskach . Następnie ukończył Szkołę Podoficerską Żandarmerii w Grudziądzu , po której rozpoczął służbę zawodową w Równem na Wołyniu . W czasie kampanii wrześniowej walczył na Kresach Wschodnich . Dostał się do niewoli sowieckiej z której uciekł i wrócił w rodzinne strony i związał się z powstającym podziemiem.Józef Franczak najpierw został dowódcą drużyny , a potem plutonu III Rejonu Obwodu Lublin AK. W sierpniu 1944 zostaje wcielony do Ludowego Wojska . W Kąkolewnicy , gdzie stacjonował jest świadkiem skazywania na śmierć przez polowy sąd kolegów z AK. Zdezerterował w styczniu 1945 roku i udał się na wybrzeże gdańskie , gdzie w Sopocie pracował w sopockiej Spółdzielni Marynarzy. Na przełomie 1945/1946 roku wrócił w rodzinne strony i związał się z ugrupowaniem major Hieronima Dekutowskiego ps. Zapora . W czerwcu 1946 roku bawiąc się na weselu w Chmielniku zostają otoczeni przez żołnierzy UB .Ale partyzanci uciekają i rozbrajają ubowców .Dwa miesiące póżniej do kwatery w której przebywał przychodzą dwaj milicjanci których likwiduje. Prawdopodobnie na początku 1947 roku związał się z ugrupowaniem kapitana Zdzisława Brońskiego ps. Uskok gdzie został dowódcą jednego z patroli ,dwoma pozostałymi zostali por. Stanisław Kuchcewicz i st.sierż. Walenty Waśkowicz ps.Strzała . Franczak zbierał informacje o pracy UB na terenie Lubelszczyzny Patrol Franczaka wpadł w zasadzkę niedaleko wsi Cyganka i tylko on wyszedł z niej bez uszczerbku ./ maj 1948 roku / .
W Boże Narodzenie 1948 roku w sklepie w Waganowicach wdał się w strzelaninę z milicjantami i został ranny w brzuch . W czasie rekowalesceni samobójstwo popełnia dowódca Lalka por. Broński ps. Uskok otoczony przez żołnierzy UB i MO . Ostatnim dowódcą Lalka był ppor. Kuchcewicz z którym utrzymywał bardzo lużny kontakt .Do lutego 1953 roku działają ostatni partyzanci Uskoka , ginie pod Mlawą patrol por. Wacława Grabowskiego ps. Puszczyk .Z nocy 2 na 3 marca 1957 roku koło Łomży ginie ppor. Stanisław Marchewka ps. Ryba . W lutym 1959 roku koło Leżajska zostaje aresztowany Michał Krupa ps. Wierzba żołnierz oddziału Józefa Zdzierskiego ps. Wołyniaka , a po jego śmierci Adama Kuszy ps. Garbatego . Sąd w Rzeszowie skazał Wierzbę na 15 lat więzienia z którego wyszedł w 1963 roku . W nocy z 2 na 3 marca 1957 roku niedaleko Łomży ginie ppor. Stanisław Marchewka ps. Ryba . W grudniu 1961 roku zostaje aresztowany Andrzej Kiszka ps. Dąb który był partyzantem oddziału Franciszka Przysiężniaka Ojca Jana . Sąd Wojewódzki w Lublinie skazał go na dożywotnie więzienie . Sąd Najwyższy złagodził do 15 lat więzienia . Dąb wyszedł z więzienia w 1971 r. Franczak związał się z Danutą Mazur jak wspominała : spotykali się wieczorami w polu brała z sobą chustę z jedzeniem .Najpierw były to spotkania krótkie .Danuta przekazywała informacje co dzieje się w terenie póżniej te spotkania zamieniły się w randki . W styczniu 1958 roku urodził mu się syn Marek . Odwiedzał syna nocą Syn nie znał ojca .ś lubu nie mogli wziąść ponieważ księżą bali się prowokacji przygotowanej przez UB . Jego najbliżsi a szczególnie Danuta Mazur prosili aby się ujawnił . Wiosną 1956 roku miał w Lublinie spotkanie z mecenasem Rachwaldem . Mecenas stwierdził ,że dostanie minimum dożywocie . Franczak wszystko to przemyślał , ale się nie przemógł i został dalej w konspiracji. Na potwierdzenie swojej decyzji zarekwirował ambulans pocztowy w którym było 108 tys. złotych W styczniu 1959 roku postrzelił Mieczysława Lipskiego oficera KW MO w Lublinie . Poszukiwania nasiliły się w 1961 roku i oznaczono je kryptonimem POŻAR i dotyczyły głównie rodziny Franczaka .Instalowano podsłuchy ,inwigilowano,szukano konfidentów . Służby próbowały również przekupić małego Marka . W styczniu 1963 roku udało się funkcjonariuszom KW MO w Lublinie znalezienie odpowiedniej osoby . Został nim bratanek ojca narzeczonej Franczaka / Danuta Mazur Stanisław Mazur . Na polecenie SB zaczął bywać w rodzinnej wsi i w sierpniu 1963 spotykał się z Lalkiem . Stanisława Mazura zaopatrzono w sprzęt podsłuchowy ale sprzęt zawiódł.Ale Mazur zapamiętał numery rejestracyjne motoru którym przyjechał Lalek . Znaleziono właściciela motoru był nim Wacław Becia z Majdanu Kozic Górnych .Jego ostatnie chwile wg. Raportu SB wyglądały tak : Okrążenia zabudowań Becia Wacława dokonano z podjazdu przez grupę operacyjną ZOMO składającą się z 35 funkcjonariuszy doprowadzonych do meliny przez dwóch oficerów SB .Z chwilą okrążenia zabudowań Franczak wyszedł ze stodoły ,pozorując gospodarza rozważał możliwość wyjścia z obstawy , a gdy został wezwany to chwycił za broń z którego oddał kilka strzałów .W sytuacji grupa likwidacyjna ZOM przystąpiła do likwidacji .Franczak mimo wzywania go do zdania broni podjął obronę i wykorzystując słabe punkty obstawy pod osłoną zabudowań wycofał się około 300 metrów od meliny ,gdzie podczas wymiany strzałów został śmiertelnie ranny i po kilku minutach zmarł. Franczak został zastrzelony 21 października 1963 roku o godzinie 15 minut czterdzieści . W nocy o 21 ciało przewieziono do Akademii Medycznej w Lublinie . 24 pażdziernika 1963 roku prokurator Antoni Maślankozwrócił się o zdjęcie głowy i bez ubrania potajemnie pochowano Lalka nacmentarzu komunalnym w Lublinie . Dopiero w 1983 roku siostry Franczaka przeniosły jego prochy na cmentarz parafialny w Piaskach do rodzinnego grobowca .Syn Danuty Mazur i Józefa Franczaka dowiedział sie gdy miał około dziesięć lat . Marek dopiero w 1992 roku dostał zgodę sądu na noszenie nazwiska ojca . 17 marca 2008 prezydent Rzeczpospolitej Polskiej Lech Kaczyński nadał pośmiertnie Józefowi Franczakowi ps. Lalek Krzyż Komandorski z Gwiazd Orderu Odrodzenia Polski , order odebrał syn Marek Franczak Józef Franczak ps. Lalek był ostatnim poległym w boju partyzantem podziemia poakowskiego na terenie Polski .
Na terenie tzw . bloku wschodniego dopiero 28 września 1978 w zas KGB poległ August Sabbe ostatni żołnierz formacji Leśnych Braci ,działających na terenie Estonii , będącej wówczas częścią ZSRR.
Literatura :
1.Żołnierze Wyklęci Zapomniani Bohaterowie
2.Ostatni Józef Franczak Poleszak Sławomir
3.Żołnierze Wyklęci Joanna Wieliczko Szarkowa
Materiały udostępnił Kazimierz Socha- Borzestowski